A GRUBU BETA HEMOLİTİK STREPTOKOK BAKTERİSİ NEDİR?
Gram boyasıyla pozitif boyanan, bölünerek çoğaldığında mikroskop altında zincir şeklinde ince uzun koloniler oluşturduğu görülen, çocukluk çağında önemli enfeksiyon hastalıklarına yol açan bir grup bakteri “streptokok bakterisi” olarak adlandırılır. Streptokok bakterisi sınıfında yer alan en önemli bakteri, A GRUBU BETA HEMOLİTİK STREPTOKOK BAKTERİSİ adını alır. Streptokokus piyogenes ismiyle de anılan bu bakteriye kısaca “beta” ismi verilir. Bakteriye beta ya da beta hemolitik denmesinin sebebi, ortamda kan hücresi bulunduğunda, bakterinin, kan hücresinin tamamen eriyip yok olmasına sebep olmasıdır. Alfa grubu streptokok bakterilerinin ise kan hücreleri üzerinde tamamen eritme etkisi bulunmaz.
Bademcik dokusunu en fazla hırpalayan, kızıl hastalığına yol açan, kalbe ve böbreğe zarar verebilen, ciltte belirgin iltihaplanmalara sebep olabilen A grubu beta hemolitik streptokok bakterisi, modern dünyada anne ve babaları en fazla üzen, çocuk hekimlerini en fazla uğraştıran mikropların başında gelir. 20’den fazla türe sahip olması nedeniyle koruyucu aşı da geliştirilemeyen bu bakteri ile ilgili detayları tüm anne ve babaların bilmesinde büyük fayda vardır.
HANGİ ÇOCUKTA GÖRÜLÜR?
Beta bakterisinin bebek ve çocuklar arasında kolaylıkla yayılmasının sebebi, tamamen sağlıklı görünmesine rağmen beta bakterisini bademcik dokusunda taşıyıp bakteriyi çevresine bulaştırabilen beta taşıyıcısı kişilerdir. Beta bakterisi taşıyıcısı olanlar ve de beta bakterisine bağlı bademcik iltihabı geçirenler nedeniyle hastalık, çocukların birlikte bulundukları ortamlarda kolaylıkla yayılır, beta bakterisinin yirmiden fazla türü olduğundan mikrobun farklı türlerini tekrar tekrar kapmak mümkündür. Beta bakterisinin etkisinde uzun süre kalan kişilerde, kanda ASO, yani antistreptolizin O isimli antikorun düzeyine bakılması gerekir, kanda ASO değeri yüksek olan çocukların uzun süreli olarak beta bakterisine maruz kaldığı söylenebilir. Bu durum kalp ve böbrek dokusunu etkileyen, beta bakterisine bağlı komplikasyonlar açısından çocuğun risk altında olduğunu göstereceğinden, kan ASO değeri yüksek olan çocukların beta bakterisine bağlı enfeksiyonlardan korunmaları şarttır.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
A grubu beta hemolitik streptokok bakterisi, yani beta bakterisi, özellikle bademcik iltihabı başta olmak üzere çeşitli üst solunum yolu enfeksiyonları ile çeşitli cilt iltihaplanmaları yapması ile öne çıkar. Beta bakterisi çocukluk çağında en sık bademcik iltihabı yapan bakteridir, bademcik dokusunu en fazla hırpalayan mikroptur.
A grubu beta hemolitik streptokok bakterisinin “projenik eksotoksin” ismi verilen toksine sahip olan türleri, bademcik iltihabına yol açtığında, kızıl hastalığı oluşur. Kızıl hastalığı, beta bakterisine bağlı bademcik iltihabı geçiren çocuklarda gözlenen bulaşıcı döküntülü bir hastalıktır. Kızamık, kızamıkçık gibi virüslere bağlı bulaşıcı çocukluk çağı döküntülü hastalıklarının aksine kızıl hastalığı antibiyotik tedavisi gerektirdiğinden, boğaz kültürü alınarak teşhisten emin olunması şarttır. Beta bakterisine bağlı üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda yaşanan en büyük risk, hastalık sırasında oluşan antijen-antikor etkileşimlerinin, hastalığın akut döneminden sonra kalp ve böbrek dokusunu etkileyebilmesidir. Kalp dokusu etkilendiğinde romatizmal ateş ismi verilen, ateş ve eklem ağrısına yol açan ve de kalp kapakçıklarında kalıcı hasara yol açabilen bir hastalık tablosu oluşur. Antijen-antikor etkileşimleri böbrek dokusuna da zarar verebilir, bu durumda böbrekte idrarı süzmekle görevli glomerüller hasar görürler. A grubu beta hemolitik streptokok bakterisi çocuklarda ciltte de iltihaplanmalara yol açar. Bu tarz cilt iltihaplanmalarının en sık rastlanılanı “impetigo hastalığı” adını alır.
NASIL TEŞHİS VE TEDAVİ EDİLİR?
Bademcik iltihabına yol açtığında eğer tedavi edilmez ise kalp ve böbrek dokusunu etkileyebilen sorunlar çıkartma riski oluştuğundan, üst solunum yollarında beta bakterisine bağlı bir enfeksiyonu olan çocukların belirlenip 10 gün süreyle antibiyotik kullanmaları şarttır. Bu durum bebek ve çocuklardan boğaz kültürü alınmasının en önemli sebebidir. Enfeksiyonun beta bakterisi gibi bir bakteriye mi yoksa bir virüse mi bağlı olduğunu anlayabilmek çok önemli olduğundan, bademciği iltihaplı çocuklarda beta bakterisi ile ilgili hızlı fikir veren strep A testi ile boğaz kültürü yapılması gerekebilir. Strep A testi ya da boğaz kültürü beta bakterisinin varlığını gösterdiğinde penisilin grubu antibiyotiklerle tedavi başlanır. Beta bakterisi için en etkili antibiyotik grubu, iğne ile kas içerisine uygulanan penisilin grubu antibiyotiklerdir, penisilin alerjisi varlığı ya da şüphesi nedeniyle bu grup yerine ağızdan uygulanan penisilin grubu antibiyotikler de etkili olabilir. Beta bakterisine bağlı bademcik iltihabı olan ve 10 gün süreyle antibiyotik kullanan çocukta 10 günlük tedavinin üzerinden 48 saat geçtikten sonra tekrar boğaz kültürü alınarak enfeksiyonun geçip geçmediğini belirlemek gerekir. Eğer beta bakterisi boğaz kültüründe tekrar ürerse, 2. bir antibiyotik kürü gündeme gelebilir. Beta bakterisine bağlı bademcik iltihabı iyileşmesine rağmen boğaz kültüründe tekrar beta bakterisi üreyen çocukların beta bakterisi taşıyıcılığı özelliği gösterip göstermediği de belirlenmek zorundadır.
ÖNLENEBİLİR Mİ?
Günümüzde çocukların bademcik iltihaplanması durumunda mutlaka hekime götürülmeleri, başta boğaz kültürü olmak üzere gerekli testlerin yapılması ve de gerekli antibiyotik tedavilerinin hemen uygulanması sayesinde günümüzde A grubu beta hemolitik streptokok bakterisine bağlı kalp ve böbrek hasarı riski gittikçe azalmaktadır. Bu çok can yakan bakterinin kötü etkilerinin engellenmesi için ebeveyn ve hekim duyarlılığının en üst düzeyde olması şarttır.
